صفر تا صد حسابداری حقوق و دستمزد سال 1403

مقدمه

حسابداری حقوق و دستمزد، به عنوان یکی از حوزه‌های اصلی حسابداری، به بررسی و ثبت تمامی عملیات مالی مرتبط با پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان می‌پردازد.
این شاخه از حسابداری نه تنها شامل محاسبه و پرداخت حقوق و مزایا، بلکه محاسبه و پرداخت مالیات‌ و بیمه سهم کارگر و کارفرما است.
با توجه به اهمیت استراتژیک کارکنان برای هر سازمان، حسابداری حقوق و دستمزد نقش بسیار حیاتی در اطمینان از پرداخت به موقع و صحیح حقوق و دستمزد کارکنان و همچنین اطمینان از رعایت تمامی قوانین و مقررات مرتبط با این حوزه دارد.

در این مقاله صفر تا صد حقوق و دستمزد در سال 1403 به صورت کامل بررسی شده است.

جدول زیر یک مقایسه از حداقل حقوق در سال 1403 نسبت به سال 1402 نشان می دهد

بر اساس جدول فوق می‌توان به موارد زیر درباره حقوق سال ۱۴۰۳ اشاره کرد:
حق اولاد از ۵۳۷ هزار تومان به ۷۱۶,۶۰۰ تومان افزایش یافت.
بن خوار و بار از ۱.۱ میلیون تومان به ۱.۴ میلیون تومان افزایش یافت.
حق مسکن بدون تغییر ۹۰۰ هزار تومان باقی ماند.
حق تأهل ۵۰۰ هزار تومانی برای اولین بار برای کارگر خانم و آقا در نظر گرفته شد.
بنابراین حداقل دریافتی یک کارگر با دو فرزند از ۸ میلیون و ۵۰۹ هزار تومان امسال به ۱۱ میلیون 160 هزار تومان افزایش یافت.
دستمزد سایر سطوح کارگری ۲۲ درصد به اضافه ماهانه ۶ میلیون و ۹۰۰ هزارو ۷۸۰ ریال تعیین شد.
بر اساس جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳، حداقل دستمزد روزانه برای کارگران و کارمندان به ۲,۳۸۸,۷۲۸ ریال افزایش خواهد یافت. همچنین حداقل حقوق ماهانه بدون در نظر گرفتن سایر مزایا ۷۱,۶۶۱,۸۴۰ ریال خواهد بود.
در جدول زیر حداقل حقوق سال 1403 براساس 30 روز و 31 روز در ماه نشان داده شده است

نکته مهم در خصوص حق بیمه:

در سال 1403 برای اولین بار مبلغ 5 میلیون ریال معادل 500 هزار تومان به عنوان حق تاهل به لیست حقوق و دستمزد اضافه شد که در مطابق بخشنامه 1000/1403/115 مورخ 1403/01/08 اعلام گردید حق تاهل نیز مشمول حق بیمه می‌شود.

بنابراین از جدول فوق موارد که مشمول بیمه می شود عبارتند از: (حداقل دستمزد ماهانه + بن خواربار + حق مسکن ماهانه + حف تاهل + پایه سنوات ماهانه)

درآمد حقوق

به استناد ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم، درآمدی که شخصی حقیقی در خدمت شخص دیگری (حقیقی یا حقوقی) در قبال تسلیم نیروی کار بابت اشتغال در ایران برحسب مدت زمان مشخص و یا کار انجام یافته به‌طور نقد یا غیرنقد تحصیل می‌کند.

درآمد مشمول مالیات حقوق

طبق ماده‌ی 83 قانون مالیات‌های مستقیم درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و یا غیرمستمر قبل از وضع کسورات و پس از کسر معافیت‌های مالیاتی است.
حقوق و مزایای حقوق  بگیران به دو بخش تقسیم می‌شود:
1- حقوق و مزایای مستمر
2- مزایای غیر مستمر

1- حقوق و مزایای مستمر

حقوق ثابت و مزایایی که به صورت مستمر و مداوم در طی سال و به صورت ماهانه به کارکنان پرداخت می‌شود که این حقوق و مزایا می‌تواند نقدی یا غیرنقدی می‌باشد.

الف- مزایای مستمر نقدی: 

فوق‌العاده شغل، حق جذب، حق اولاد، حق مسکن، حق ایاب و ذهاب، فوق العاده‌های بدی آب و هوا، محرومیت از تسهیلات زندگی، اشتغال خارج از مرکز، سختی شرایط و محیط کار و…

ب- مزایای مستمر غیرنقدی:

مسکن، اتومبیلی که از طرف کارفرما در اختیار کارکنان قرار گیرد

2- مزایای غیر مستمر

براساس قانون کار و یا مقررات استخدامی به طورغیر مستمر و در شرایط خاص به کارکنان آن مؤسسه پرداخت می‌شود که این مزایا می‌تواند به صورت نقد و غیرنقدی باشد

الف- مزایای غیرمستمر نقدی: 

اضافه‌کار، هزینه سفر، فوق‌العاده ماموریت ، بازخرید، مرخصی، پاداش، کارانه و…

ب- مزایای غیرمستمر غیرنقدی:

لباس‌کار، و خوار و بار و سایر موارد مشابه مزایای غیرمستمر غیرنقدی هستند

محاسبه درآمدهای غیرنقدی مشمول مالیات

درآمدهای غیرنقدی مانند مسکن و ماشین به معادل نقدی آن تبدیل گردد، برای این منظور درآمدهای غیرنقدی باتوجه به مبانی خاص تقویم و ارزیابی گردیده برحسب ریال بیان می‌شود.

برای محاسبه درآمدهای غیرنقدی مشمول مالیات نیاز ماده 83 قانون مالیات‌های مستقیم بررسی شود.

به استناد ماده 83 قانون مالیات‌های مستقیم،

درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقرری یا مزد، یا حقوق اصلی‌) و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و یا غیر مستمر قبل از وضع کسور و پس از کسر معافیت‌ های ‌مقرر در این قانون
تبصره ـ درآمد غیرنقدی مشمول مالیات حقوق به شرح زیرتقویم و محاسبه می‌شود:

الف ـ مسکن با اثاثیه معادل بیست و پنج درصد(25%) و بدون اثاثیه بیست درصد (20%) حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف ‌موضوع مادة (91) این قانون‌) در ماه پس از وضع وجوهی که از این ‌بابت از حقوق کارمند کسر می‌شود.

ب ـ اتومبیل اختصاصی با راننده معادل ده درصد(10%) و بدون ‌راننده معادل پنج درصد(5%) حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای ‌مزایای نقدی معاف موضوع ماده (91) این قانون‌) در ماه پس از کسر وجوهی که از این بابت از حقوق کارمند کسر می‌شود.

ج ـ سایر مزایای غیرنقدی معادل قیمت تمام ‌شده برای ‌پرداخت ‌کننده حقوق.

دو مورد از مزایای غیرنقدی که برای محاسبه مالیات آن نیاز است تقویم شود، مسکن و اتومبیل است.

محاسبه درآمد مسکن مشمول مالیات

برای تقویم کردن مسکن دو حالت مختلف وجود دارد:

الف –  مسکن با  اثانیه ب –  مسکن بدون اثاثیه

الف –  مسکن با  اثانیه: 

معادل 25% حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف از مالیات ماده 91) پس از کسر وجوهی که بابت مسکن از حقوق کارمند منظور می‌گردد.

ب –  مسکن بدون اثاثیه:

معادل 20% حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف از مالیات ماده 91) پس از کسر حق مسکن که از حقوق کارمند منظور می‌شود

محاسبه درآمد اتومبیل مشمول مالیات

برای تقویم کردن اتومبیل دو حالت مختلف وجود دارد:

الف –  اتومبیل با  راننده ب –  اتومبیل بدون راننده

الف – اتومبیل با  راننده: 

معادل 10% حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف از مالیات ماده 91) پس از وجوه کسر شده بابت حق اتومبیل از حقوق کارمند

ب – اتومبیل بدون  راننده:

معادل 5% حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف از مالیات ماده 91) پس از وجوه کسر شده بابت حق اتومبیل از حقوق کارمند

مثال 1: حقوق و مزایای نقدی آقای الف (به استثنای مزایای نقدی معاف از مالیات ماده 91) در سال 1403 معادل 200،000،000 ریال است آقای الف از مسکن با اثاثیه و اتومبیل بدون راننده استفاده می‌کند و از این بابت جمعاً مبلغ 40،000،000 ریال از حقوق وی کسر می‌شود.
مطلوب است محاسبه‌ی مزایای غیر نقدی شامل مشمول مالیات اقای الف

معافیت‌های مالیاتی درآمد حقوق

از نظر قانون مالیات‌های مستقیم، حقوق‌بگیران از لحاظ برخورداری از معافیت‌های مالیاتی درآمد حقوق به دو گروه طبقه‌بندی می‌کند:

گروه اول: افرادی که کلیه‌ی درآمد حقوق و مزایای آن‌ها از پرداخت مالیات معاف است
گروه دوم: افرادی که بخشی از درآمد حقوق و مزایای آن‌ها از پرداخت مالیات معاف است

ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم به این معافیت‌های مالیاتی اشاره کرده است که به شرح زیر ارائه می‌شود:

گروه اول، افرادی که کلیه‌ی درآمد حقوق و مزایای آن¬ها از پرداخت مالیات معاف است:

1-  روسا و اعضای مأموریت‌های سیاسی خارجی در ایران و روسا و اعضای هیأت‌های نمایندگی فوق‌العاده دول خارجی نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل و همچنین روسا و اعضای هیأت‌های نمایندگی سازمان ملل متحد و موسسات تخصصی آن در‌ایران نسبت به درآمد حقوق دریافتی از سازمان و موسسات مزبور در صورتی که تابع دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند.

2-روسا و اعضای مأموریت‌های کنسولی خارجی در ایران و همچنین کارمندان موسسات فرهنگی دول خارجی نسبت درآمد حقوق دریافتی از دول متبوع خود به شرط معامله متقابل.

3-کارشناس خارجی که با موافقت دولت جمهوری اسلامی ایران از محل کمک‌های بلاعوض فنی و اقتصادی و علمی و فرهنگی دول خارجی و‌یا موسسات بین‌المللی به ایران اعزام می‌شوند نسبت به حقوق دریافتی آنان از دول متبوع یا موسسات بین‌المللی مذکور.

4-کارمندان محلی سفارتخانه‌ها و کنسولگریها و نمایندگی‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت‌ جمهوری اسلامی ایران در صورتی که دارای تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند به شرط معامله متقابل.

5-حقوق بازنشستگی و وظیفه و مستمری و پایان خدمت و خسارت اخراج و بازخرید خدمت و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده

6- درآمد حقوق پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از نظامی و انتظامی، مشمولان قانون استخدامی وزارت اطلاعات و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و آزادگان.

دو مورد دیگر از گروه اول معافیت‌های مالیاتی که در ماده 91 به آن اشاره نشده است شامل:

7- رزمندگان با حداقل 12 ماه حضور در جبهه (ماده 56 قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران)

8- کارکنان شاغل در بنگاه‌های اقتصادی دارای مجوز فعالیت در مناطق آزاد تجاری – صنعتی (رای شماره 2090/4/3 مورخ 24/3/1374 هیئت عمومی شورای عالی مالیاتی)

گروه دوم، افرادی که بخشی از درآمد حقوق و مزایای آن‌ها از پرداخت مالیات معاف است:

به استناد ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم بخشی از درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق کلیه حقوق‌بگیران (اعم از دولتی و غیردولتی)، از یک یا چند منبع از پرداخت مالیات معاف هستند.
میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق، هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می‌شود.

میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم سالانه 1،440،000،000 ریال و ماهانه 120،000،000 ریال معادل 12 میلیون تومان تعیین شده است.

سایر معافیت‌های درآمد حقوق

سایر معافیت‌های مالیاتی درآمد حقوق به دو دسته طبقه‌بندی می‎‎‌شود:

الف – درآمدهایی که به طور کامل از پرداخت مالیات معاف هستند
ب- درآمدهایی که بخشی از آن‌ها از پرداخت مالیات معاف است

در ادامه این دو دسته به طور کامل بررسی می‌شود

الف – درآمدهایی که به طور کامل از پرداخت مالیات معاف هستند

1- هزینه سفر و فوق¬العاده مسافرت مربوط به شغل
2- حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده که در موقع بازنشستگی یا از کار افتادگی به حقوق بگیر پرداخت  می¬شود.
3- مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران
4- خانه¬های ارزان قیمت سازمانی در محل خارج از کارخانه
5- وجوه حاصل از بیمه، بابت جبران خسارت بدنی معالجه و امثال آن
6- وجوهی که کارفرما بابت هزینه¬ی معالجه¬ی کارکنان و یا افراد اهل تکفل به آن¬ها پرداخت می¬کنند.
7- حق عائله¬مندی و حق اولاد به کارکنان شاغل در بخش دولتی
8- وجوه پرداختی تحت عناوین مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب و بن کالا به کارکنان شاغل در بخش دولتی (بخشنامه شماره 4529/210 مورخ 27/2/1390)

ب- درآمدهایی که بخشی از آن‌ها از پرداخت مالیات معاف است

1- – عیدی سالانه یا پاداش آخر سال جمعاً معادل یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده¬ی 84 ( بند 10 ماده 91)
2- مزایای غیرنقدی پرداختی به کارکنان حداکثر معادل دو دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده¬ی 84 (بند 13 ماده 91)
3- 50% مالیات حقوق کارکنان شاغل در مناطق کم¬تر توسعه یافته که فهرست آن را سازمان مدیریت و برنامه¬ریزی اعلام می¬دارد. (ماده 92 ق.م.م)

محاسبه مالیات حقوق در سال 1403

درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و غیر مستمر قبل از کسورات و پس از کسر معافیت‌های مقرر در قانون مالیات‌های مستقیم
معافیت‌های مقرر – مزایای مستمر و غیر مستمر + حقوق= درآمد مشمول مالیات حقوق

نرخ مالیات بر درآمد حقوق در سال 1403

نحوه محاسبه مالیات حقوق

الف- محاسبه مالیات حقوق و مزایای مستمر:

1-  حقوق و مزایای مستمر ماهانه (پس از کسر معافیت‌های قانونی) را باید 12 برابر کرد تا درآمد مشمول مالیات سالانه به دست آید.
2- سپس با اعمال نرخ‌های مالیات بر درآمد حقوق مالیات سالانه محاسبه شود
3- مالیات سالانه را تقسیم بر 12 کرده تا مالیات ماهانه محاسبه شود.

ب- محاسبه مالیات مزایای غیرمستمر:

1- مزایای غیر مستمر مانند اضافه کار، پاداش و مزایای غیرنقدی از آخرین نرخ اعمال شده برای محاسبه مالیات حقوق و مزایای مستمر استفاده می‌شود.
2- در طی سال چند بار مزایای غیر مستمر پرداخت شده باشد، حقوق مزایای مستمر مشمول مالیات سالانه با کلیه مزایای غیرمستمر جمع می‌شود و با اعمال نرخ‌های مقرر مالیات محاسبه می‌شود

نکات مهم در محاسبه مالیات حقوق

1- درصورتی که حقوق و مزایای ثابت درطی سال تغییر نماید. برای محاسبه‌ی مالیات باید حقوق و مزایای جدید را پس از کسر معافیت¬های قانونی مالیات 12 برابر کرده تا جمع درآمد مشمول مالیات سالانه بدست آید، سپس نرخ‌های مقرر در ماده‌ی 85 قانون مالیات‌های مستقیم میزان مالیات را محاسبه کرده و یک دوازدهم آن به عنوان مالیات ماه مربوط و ماه های بعد تا آخر سال منظور می‌گردد.

2- درصورتی که حقوق بگیر در طی سال استخدام شود، درآمد مشمول مالیات حقوق براساس درآمد سالانه نسبت به حقوق ماه اول فرد مورد نظر محاسبه شده سپس نرخ‌های مقرر در ماده‌ی 85 قانون
مالیات‌های مستقیم اعمال شده تا مالیات سالانه بدست آید پس از آن یک دوازدهم به عنوان مالیات ماهانه-های آن فرد تا پایان سال محسوب می‌شود.

3- درصورتی که حقوق‌بگیر در طی سال بازنشسته، بازخرید و یا اخراج شود، صرف¬نظر از مدت کارکرد مالیات حقوق باید براساس درآمد سالانه محاسبه شود.

تکالیف کارفرمایان در پرداخت مالیات بردرآمد حقوق

طبق ماده¬ی 86 قانون مالیات‌های مستقیم پرداخت‌کنندگان حقوق هنگام پرداخت یا تخصیص آن مکلفند مالیات متعلق به افرادی که تحت نظر آن‌ها مشغول به کار هستند
طبق مقررات ماده‌ی 85 کسر و ظرف مدت 30 روز همراه با فهرست حقوق بگیران و نشانی آن‌ها به اداره‌ی امور مالیات پرداخت کنند.

جرائم قانون متخلفان مالیاتی

1- عدم تسلیم لیست حقوق(ماده 197 ق.م.م) معادل 2٪ حقوق پرداختی جریمه می‌شوند.
2- پرداخت مالیات پس از موعد مقرر(ماده 199 ق.م.م)  معادل 10٪ مالیات متعلق + 5/2 درصد به ازای هر ماه تاخیر در پرداخت
3- عدم کسر مالیات (ماده 199 ق.م.م) معادل 10٪ مالیات متعلق + 5/2 درصد به ازای هر ماه تاخیر در پرداخت

مثال جامع:

اقای الف در تاریخ 1/1/1403 در یک شرکت خصوصی استخدام گردید. حقوق و مزایای نامبرده طبق حکم استخدامی به شرح زیر می‌باشد:
حقوق پایه                 170,000,000
فوق‌العاده شغل                   30,000,000
حقّ مدیریت                      50,000,000
ضمنا نامبرده از مسکن با‌ اثاثیه و اتومبیل بدون راننده متعلق به شرکت استفاده می‌کند و کارفرما از این بابت ماهانه مبلغ 40,000,000 ريال از حقوق وی کسر می‌نماید.
بافرض بر اینکه آقای الف در فروردین  ماه مبلغ 60,000,000 ريال به عنوان فوق العاده ماموریت سفر، دریافت نموده باشد.
مطلوبست: محاسبه مالیات حقوق و مزایای آقای الف در ماه فروردین

مبلغ 60,000,000 ريال به عنوان فوق العاده ماموریت سفر معاف از  مالیات است که در محاسبات منظور نمی‌شود.
در ادامه به شرح زیر مسکن با اثاثیه و اتومبیل بدون راننده تقویم می‌شود

در ادامه حقوق و مزایای سالانه تقسیم بر 12 می‌شود تا حقوق و مزایای مشمول مالیات ماه فروردین محاسبه شود و از جدول نرخ مالیات سال 1403 ، مبلغ مالیات فروردین ماه محاسبه می‌شود

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:

در این مقاله به طور کامل مقایسه حقوق و دستمزد سال 1402 و سال 1403 همراه درصد افزایش آن بررسی شد.
در ادامه حقوق و دستمزد سال 1403 با توجه به ماه‌های 30 روز و 31 روز به طور کامل بررسی شد.
قوانین مالیاتی حقوق و دستمزد همراه با معافیت‌های مالیاتی ارائه شد و برای درک بیشتر یک مثال جامع از نحوه محاسبه مالیات حقوق و دستمزد سال 1403 بررسی شد.