تراز تجاری غیر نفتی ۸ ماهه؛ منفی ۱۰ میلیارد دلار
کسری تجاری رکورد زد
آمار عملکرد تجارت غیرنفتی ایران در ۸ماه منتهی به آبان‌ماه نشان می‌دهد شکاف میان صادرات و واردات افزایشی چشمگیر یافته است. بر اساس آمار گمرک در این بازه، ۳۲میلیارد دلار ارزش صادرات بوده و ۴۲.۱میلیارد دلار ارزش واردات که تراز منفی ۱۰.۱میلیارد دلاری تجارت غیرنفتی تا مقطع کنونی را نشان می‌دهد. در سال‌های پس از تحریم، ثبت این رکورد منفی سابقه ندارد. با این‌حال وزیر اقتصاد در روزهای گذشته تراز تجارت را با احتساب نفت برآورد کرد و به رقم مثبت ۱۰میلیارد دلار رسید.
تراز تجارت ایران منفی‌‌‌‌تر از پیش شد و از منفی ۱۰میلیارد دلار نیز عبور کرد.
جدیدترین آمار عملکرد تجارت خارجی ایران در هشت ماهه منتهی به آذر ماه سال۱۴۰۲ منتشر شد. آماری که همچنان در مسیر پیشین قرار دارد؛ صادرات با وزن بالا و ارزش اندک و واردات کالاها با وزن اندک و قیمت بالا. تراز تجارت غیرنفتی کشور نیز دو رقمی شد و از منفی ۷.۷میلیارد دلار در هفت ماهه سال‌جاری به رقم کم‌‌‌‌سابقه منفی ۱۰.۱میلیارد دلار رسید؛ منفی‌‌‌‌ترین تراز تجاری ایران از سال۱۳۹۸ به این‌سو هیچ‌گاه به منفی ۵میلیارد دلار نرسیده‌است.
تراز منفی تجاری فی‌‌‌‌نفسه نقص به‌شمار نمی‌‌‌‌رود، اما با توجه به کمبود اطلاعات می‌توان برای علت‌‌‌‌یابی آن به گمانه‌‌‌‌زنی متوسل شد. جز قیمت پایین تناژ صادراتی به نسبت واردات ایران که به ترتیب ۳۵۵.۵ دلار برای صادرات و یک‌هزار و ۷۰۴ دلار برای واردات است، احتمال دارد علت دیگر این امر روی‌آوردن دولت به واردات برای کنترل تورم اقلام اساسی به روش واردات باشد.
این گمانه با توجه به آنکه عمده واردات کشور اقلام اساسی موردنیاز جامعه و نهاده‌‌‌‌های تولید است قوت می‌گیرد، بااین‌حال وزیر اقتصاد معتقد است اگر آمار عملکرد تجارت غیرنفتی ایران را با احتساب نفت محاسبه کنیم، تراز تجاری مثبت ۱۰میلیارد دلار خواهد شد.
آمار هشت ماهه
براساس آمار منتشرشده توسط گمرک ایران در هشت ماهه سال‌جاری مجموع واردات به کشور ارزشی معادل ۴۲.۱میلیارد دلار داشته‌است با وزن ۲۴.۷میلیون تن؛ همچنین مجموع صادرات غیرنفتی کشور برای هشت ماهه سال‌جاری رقمی معادل ۳۲میلیارد دلار کالا با وزن ۹۰میلیون تنی را ثبت کرده‌است.
بر این اساس حجم کل مبادلات تجارت غیرنفتی ایران در ۸ ماهی که از سال‌جاری می‌گذرد به ۷۴.۱میلیارد دلار می‌رسد که تراز منفی ۱۰.۱میلیارد دلاری را نشان می‌دهد که نسبت به آمار مربوط به مدت مشابه در تمامی سال‌های پس از آغاز تحریم‌ها‌‌‌‌ی سختگیرانه ترامپ، یعنی از سال۱۳۹۸ تاکنون، نشان‌دهنده شکاف شدید میان صادرات و واردات است. این روند برای سال‌های گذشته به این‌صورت است:
تراز تجاری ۸ ماهه سال۱۳۹۸ رقمی معادل منفی یک‌‌‌‌‌‌‌‌میلیارد و ۷۲۱میلیون دلار بود که در همین بازه سال۱۳۹۹ به منفی ۴میلیارد و ۵۵۲میلیون دلار رسید. این رقم در سال۱۴۰۰ بهبودی قابل‌ملاحظه‌ای یافت و با بازگشت به ریل قبلی در ۸ماهه سال۱۴۰۰ منفی یک‌‌‌‌‌‌‌‌میلیارد و ۲۲۴میلیون دلار اعلام شد.
آمار مربوط به واردات ۸ماهه سال۱۴۰۱ از نظر ارزش نیز ۳۷میلیارد و ۱۱۶میلیون دلار گزارش شده و رقم صادرات ۳۲میلیارد و ۳۶۸میلیون دلار که تراز ۸ ماهه سال۱۴۰۱ را به رقم منفی ۴میلیارد و ۷۴۸میلیون دلار می‌رساند. بر این اساس حجم تجارت خارجی سال۱۴۰۱ به رقم ۶۹میلیارد و ۴۸۴میلیون می‌رسد.
همچنین در ۸ماهه سال۱۴۰۱ میزان وزنی صادرات غیرنفتی ۷۰میلیون و ۴۰۲هزار‌‌‌‌تن اعلام و میزان وزنی واردات ۲۳میلیون و ۴۰۵هزار‌‌‌‌تن گزارش شده‌بود.
آمار ماه هشتم
اما در ماه هشتم، آبان، ماه میانی پاییز، ارزش کل واردات کالا به ایران رقم ۶.۱میلیارد دلار را ثبت کرده است با وزنی معادل ۳.۸میلیون‌تن و صادرات کالاهای ایرانی ارزشی ۳.۷میلیارد دلاری با وزنی معادل ۱۰.۵میلیون‌تن که تراز منفی ۲.۴میلیارد دلاری را نشان می‌دهد.
بر این اساس کل حجم مبادلات تجارت ایران در ماه هشتم به ۹.۹میلیارد دلار می‌رسد. آمار صادرات ایران در مدت مشابه سال‌گذشته، یعنی آذر سال۱۴۰۱ حاکی از کاهش ۲۰۰میلیون دلاری در ارزش صادرات است. در آذر ماه سال‌گذشته ۳.۹میلیارد کالا از ایران صادرشده بود؛ اما ارزش واردات در آذر سال‌گذشته با ثبت رقم ۵.۵میلیارد دلار نشان از رشد قابل‌ملاحظه واردات در مدت مشابه سال‌جاری دارد.
گزارش ۸ ماهه سال ۱۴۰۲
در آماری که برای این عملکرد تجاری ایران در هشت ماهه منتهی به آذر سال۱۴۰۲ منتشرشده‌است، جز تراز منفی ۱۰.۱میلیارد دلاری، دو نکته در همان نگاه نخست جلب‌نظر می‌کند؛
اولین مساله غیاب مقاصد و مبادی تجارت ایران و دوم فقدان آمار مربوط به کالاهای وارداتی و صادراتی. هرچند در هر دو مورد بعید به‌نظر می‌رسد که از ماه گذشته تاکنون – و حتی از سال‌گذشته تا امروز- تغییر اساسی رخ‌داده باشد.
شرکای تجاری نخست ایران همواره مقاصد چین عراق و امارات، ترکیه و هندوستان هستند که کالاهای ایرانی را خریداری می‌کنند، هرکدام به دلیلی که به سختی بتوان آن را به مزیت کالای ایرانی نسبت داد.
چینی‌‌‌‌ها تحریم‌ها را رعایت نمی‌کنند و برخی شواهد حاکی از آن است که در مقابل کالای ایران را با تخفیف زیاد دریافت کرده و بخشی از آن را با تهاتر تسویه می‌کنند.
بازار عراق به دلیل مرز مشترک طولانی و وجود حمایت سیاسی در این کشور از ایران همواره مقصد کالاهای ایرانی بوده‌است، هندوستان شرایطی مشابه چین دارد و ترکیه شرایطی مشابه عراق با این تفاوت که حمایت سیاسی که از ایران در عراق وجود دارد در ترکیه موجود نیست، اما احتمالا همچنان بخشی مهم از کیک تجارت غیرنفتی ایران و ترکیه مربوط به صادرات گازطبیعی ایران به این کشور باشد که باز به سختی بتوان آن را ناشی از مهارت تجاری ایران دانست.
امارات قطعا و بدون توسل به حدس و گمان بازار کالای ایرانی نیست، بلکه واسطه‌‌‌‌ای است میان کالای ایرانی و برخی مشتریان دیگر ایران. به احتمال همچنان عمده صادرات ایران مربوط به صدور کالاهای مشتق از نفت و فرآورده‌های آن باشد. برآورد مقام‌‌‌‌های رسمی، از جمله وزیر نفت در ماه‌های گذشته حاکی از آن است که نیمی از ارزش صادرات ایران مربوط به کالاهای با پایه نفت، از جمله تولیدات پتروشیمی است.
مبادی تجاری ایران نیز با وجود آنکه در آمار جدید نشانی از آن وجود ندارد، احتمالا بدون تغییر مانده‌است و همان پنج کشور مقصد باشند به استثنای ترکیه که در کشورهای طرف واردات ایران، آلمان جای آن را پر کرده‌است.
منبع: دنیای اقتصاد
